પ્લાસ્ટિકનો નિકાલ આજે સમગ્ર વિશ્વ સામે એક મોટો પડકાર બની ગયો છે. તેનો આહાર-શ્રુંખલામાં પ્રવેશ થવાથી અસંખ્ય જીવો તેનો ભોગ બની રહ્યા છે, જેની સૌથી ખરાબ અસર દરિયાઈ જીવો પર થઈ રહી છે. આ મુદ્દા પર વિશ્વના લગભગ બધા જ દેશો ખુબ ગંભીરતાથી વિચારી રહ્યા છે, તથા ઘણાં જાગૃત લોકો પણ પોત પોતાની રીતે આની પાછળ મહેનત કરી રહ્યા છે. તેવા લોકોમાંથી એક છે કેનેડાના ડેવિડ કેટ્સ કે જેમણે દરિયામાં તથા નદીઓમાં જતા પ્લાસ્ટિકને રોકવા માટે "પ્લાસ્ટિક બેંક"ની સ્થાપના કરી છે, જ્યાં લોકો પાસેથી પ્લાસ્ટિક સ્વીકારવામાં આવે છે અને તેના બદલામાં તેમને નાણું ચુકવવામાં આવે છે.

ડેવિડના માનવા પ્રમાણે દરિયામાંથી પ્લાસ્ટિકનો કચરો સાફ કરવા કરતા પહેલા એ અત્યંત જરૂરી છે કે સમગ્ર વિશ્વમાં વિવિધ પ્રદેશોમાંથી દરિયામાં જતા પ્લાસ્ટિકને પ્રથમ રોકવામાં આવે, કેમકે જો તેવું નહિ કરવામાં આવે તો દરિયામાં પ્લાસ્ટિકના કચરાનો ક્યારેય અંત આવશે નહિ. વિકસિત દેશો કદાચ મોટા પાયે પ્લાસ્ટિકની રીસાયકલીંગ સુવિધાઓ સ્થાપીને પોતાના દેશમાંથી દરિયામાં જતો કચરો રોકી લે, પરંતુ દુનિયામાં ઘણાં એવા ગરીબ દેશો પણ છે કે જે પ્લાસ્ટિકના રીસાયકલીંગ મથકો સ્થાપી શકતા નથી, અને ત્યાં પણ કોઈ ને કોઈ સુવિધા એવી હોવી જોઈએ કે જેના દ્વારા આ દેશોમાં પણ પ્લાસ્ટિકના કચરાનું નિકાલ લાવી શકાય અને તેને દરિયામાં જતો અટકાવી શકાય.

આ જ બાબતને ધ્યાનમાં રાખીને ડેવિડે પ્લાસ્ટિક બેંકની સ્થાપના કરી, જ્યાં કોઈ પણ માણસ પ્લાસ્ટિકનો કચરો જમા કરાવી શકે છે અને તેના બદલામાં પૈસા મેળવી શકે છે અને તે સિવાય સ્ટોરમાં રહેલી કોઈ પણ જીવન જરૂરી ચીજવસ્તુઓ પણ ખરીદી શકે છે. આજે ઘણાં લોકો ઠેર ઠેરથી પ્લાસ્ટિકનો કચરો ભેગો કરીને રાબેતા મુજબ પ્લાસ્ટિક બેંકમાં જમા કરાવે છે અને તેના બદલામાં મળતા નાણાં દ્વારા સરળતાથી પોતાનું ગુજરાન ચલાવી શકે છે. આમ આ સંસ્થા પ્લાસ્ટીકના કચરાનું નિવારણ લાવવાની સાથે સાથે ગરીબી મીટાવવાની દિશામાં પણ કાર્ય કરી રહી છે.

જે પ્લાસ્ટિક ભેગું કરવા આવે છે તેનું વર્ગીકરણ કરી તેમાંથી બિનજરૂરી વસ્તુઓ, લેબલ તથા ઢાંકણ અલગ તારવી લેવામાં આવે છે. આ પ્લાસ્ટિકના નાના નાના ટુકડા કરી તેમને ગાંસડીઓમાં બાંધીને નિકાસ માટે તૈયાર કરવામાં આવે છે. આ પ્લાસ્ટિકને “માર્ક્સ એન્ડ સ્પેન્સર”, "શેલ" તથા “હેન્કલ” જેવી મોટી કંપનીઓને વેચી દેવામાં આવે છે જેઓ તેનો ઉપયોગ પોતાના ઉત્પાદનમાં કરે છે. ૨૦૧૩માં શરુ થયેલી આ પ્લાસ્ટિક બેન્કે આજ સુધી લાખો ટન પ્લાસ્ટિકનો કચરો ભેગો કર્યો છે, અને અસંખ્ય લોકોને તેના દ્વારા ફાયદો થયો છે, જેના કારણે આ પ્લાસ્ટિક “સામાજિક પ્લાસ્ટિક”(સોશિયલ પ્લાસ્ટિક) તરીકે જાણીતું થયું છે.

જયારે રસ્તા પર નકામાં પડેલા પ્લાસ્ટિકની કિંમત મળતી હોય તો તેને લોકો કચરારૂપે જોતા નથી, અને નદીઓમાં કે દરિયામાં ફેંકવાની જગ્યાએ તેને નજીકની પ્લાસ્ટિક બેંકમાં જમા કરાવીને તેનું વળતર મેળવી લે છે. આમ પર્યાવરણમાંથી પ્લાસ્ટિક તો સાફ થાય જ છે પરંતુ સાથે સાથે લોકોની ગરીબી પણ દૂર થાય છે. કેટલીક કંપનીઓ તો વળી પોતાની સામાજિક ફરજ સમજીને આ પ્લાસ્ટીકને બજાર કિંમત કરતા વધુ કિંમત આપીને ખરીદી લે છે, અને આમ પ્લાસ્ટિક જમા કરાવનારને પણ સામે વધુ કિંમત આપી શકાય છે.

પ્લાસ્ટિક બેંક આજે હૈતી, બ્રાઝીલ અને ફિલિપાઇન્સમાં કાર્યરત છે, તથા ઇન્ડોનેશિયા સાથે પણ તાજેતરમાં કરાર થતા ટૂંક સમયમાં ત્યાં પણ પ્લાસ્ટિક બેંક સ્થાપવામાં આવશે. આ સિવાય ભારત અને ઇથોપિયામાં પણ પ્લાસ્ટિક બેંકની સ્થાપના અંગે વિચારણા થઈ રહી છે.

Image Source: www.unenvironment.org

આજે સમગ્ર દેશમાં ઘણાં વિદ્યાર્થીઓ દિલ્હી યુનિવર્સિટીમાં એડમિશન મેળવવાની ઇચ્છા ધરાવતા હોય છે. સામાન્ય રીતે એડમિશન માટેની તમામ પ્રક્રિયાઓના અંતે માત્ર થોડાક જ વિદ્યાર્થીઓ સફળતાપૂર્વક એડમિશન મેળવી શકતા હોય છે, પરંતુ ઘણાં વિદ્યાર્થીઓ પોતાની કાબેલિયત હોવા છતાં પણ ફીસ ભરવા માટેની નાણાકીય સગવડ ન હોવાના કારણે એડમિશન મેળવી શકતા નથી, અને અંતે આવા વિદ્યાર્થીઓ પાસે પોતાનું એડમિશન છોડી દેવા સિવાય બીજો કોઈ વિકલ્પ બાકી રહેતો નથી. કેટલાક દિવસો પહેલા દિલ્હી યુનિવર્સિટીમાં આવી જ એક ગરીબ વિદ્યાર્થીની માટે દિલ્હી યુનિવર્સિટીના અધ્યાપક મિત્રોએ સાથે મળીને તેના એડમિશનની ફીસ ભરી તેના ઉચ્ચ અભ્યાસનું સ્વપ્ન પૂરું કરવા માટે મદદગાર બન્યા હતા.

દિલ્હી યુનિવર્સિટીની ભારતી કોલેજના અધ્યાપક નંદની સેને એક ફેસબુક પોસ્ટ લખી હતી. જેમાં તેઓ કહે છે કે, "ગઈકાલે એક ૧૮ વષર્ની વિદ્યાર્થીની કોલેજમાં એડમિશન માટે આવી હતી, તેણે એડમિશન માટેની તમામ યોગ્યતાઓ હાસિલ કરી લીધી હતી, પરંતુ તેની પાસે ફીસ ભરવા માટે પૈસા ન હતા. તેના પિતાનું અવસાન થઈ ગયું હતું, અને તેની માતા પણ બીમારીની અવસ્થામાં હતા, જે પોતાના પરિવારનું ગુજરાન શાકભાજી વહેચીને ચલાવતા હતા. પરંતુ છેલ્લા કેટલાક સમયથી પોતાની બીમારીના કારણે તે પણ કામ પર જઈ શક્યા ન હતા.

જે અધ્યાપક એડમીશનનું કામકાજ સંભાળે છે, તે મારી પાસે આવ્યા અને કહેવા લાગ્યા કે, "તમને શું લાગે છે? આપણે શું કરવું જોઈએ?”. આ વિષય ઉપર અમે તરતજ ફેસલો કર્યો અને સૌથી પહેલા અમારા પ્રિન્સિપાલે પોતાના બટવામાંથી પૈસા નીકાળીને આપી દીધા, અને અડધા કલાકમાં તો એડમિશનનું કામકાજ સંભાળતા સ્ટાફના દરેક લોકો ભેગા થઈને તેની ફીસ ભરવાનો નિર્ણય લીધો, તથા અમારામાંથી એક અધ્યાપકને તેની ફીસ ઓનલાઈન ભરવાની જવાબદારી સોપવામાં આવી.

ત્યારબાદ એક અધ્યાપકે ફોન કરીને તેની માતા ને કહ્યું કે, "તમારી દીકરીની મદદ માટે અમે હાજર છીએ, મહેરબાની કરીને તેનો અભ્યાસ ચાલુ રહેવા દેજો."

ભારતી કોલેજના અધ્યાપકો પાસે વિશાળ હૃદય છે, જે ફરીથી ગઈ કાલે સાબિત થઈ ગયું. યુનિવર્સીટી અને શિક્ષકોના વિષે ઘણું બધું લખવામાં આવે છે, પરંતુ આવી નાની નાની વાતો કે જેમાં શિક્ષકો પોતાની ફરજથી એક કદમ આગળ વધીને વિદ્યાર્થીઓની મદદ કરે છે, તેના વિષે ખુબ ઓછા લોકો જાણતા હોય છે.
અને આજ કારણે મને મારી નોકરી ખુબ પસંદ છે”

યનયાપ રૌસેનાર્સ નામના ડચ આર્કિટેક્ટે સ્થાયી રૂપે મફત ઉર્જા પેદા કરવા માટેની એક નવી તકનીક વિકસાવી છે. રૌસેનાર્સની આ તકનીકમાં વજનને સતત અસંતુલિત કરીને ગુરુત્વાકર્ષણબળના ઉપયોગ દ્વારા ઉર્જા ઉત્પન્ન કરવામાં આવે છે. આમ સૌર, પવન, ભૂઉષ્મા (Geothermal) તથા ભરતી (Tidal) જેવા પુનઃપ્રાપ્ય ઉર્જાસ્ત્રોતોમાં એક નવો વિકલ્પ ઉમેરાયો છે.

રૌસેનાર્સ કહે છે કે, “હું વિચારતો હતો કે, જેના દ્વારા પૃથ્વી દરેક વસ્તુને પોતાની તરફ આકર્ષી રહી હોય એવા ગુરુત્વાકર્ષણબળની મદદ વડે આપણે હજુ પણ કંઇક મેળવી શકીએ છીએ. ગુરુત્વાકર્ષણબળની મદદથી આ યંત્રની ટોચ પર મુકેલા વજનને નાનકડા બળ વડે અસંતુલિત કરીને તેના તળિયે મોટા પ્રમાણમાં બળ પેદા કરી શકાય છે અને આ બળને કોઈ ચોક્કસ ઉપયોગમાં લઈ શકાય છે.” તેમના કહેવા અનુસાર આ તકનીક વડે વિદ્યુત ઉર્જા પેદા કરી શકાય છે.

વૈજ્ઞાનિકો આ પદ્ધતિને એક સફળ તકનીક ગણાવી રહ્યા છે. થિયો ડી વ્રીસ, કે જેઓ યુનિવર્સીટી ઓફ ટવેન્ટેે સાથે સંકળાયેલા “રોબોટિક્સ એન્ડ મિકેટ્રોનિકસ” ગ્રુપના સિસ્ટમ આર્કિટેક્ટ અને વરિષ્ઠ અધ્યાપક છે, તેઓ કહે છે કે, “ગુરુત્વાકર્ષણના આવા ચપળ ઉપયોગ દ્વારા પીઝો પદ્ધતિ વડે યાંત્રિક દબાણથી ઉત્પન્ન કરવામાં આવતી વિદ્યુત ઊર્જાને ૨૦ થી ૮૦% સુધી વધારી શકાય છે. રૌસેનાર્સે આ પદ્ધતિને ખરેખર અદ્ભુત રીતે વિકસાવી છે, જેના કારણે આજે વૈજ્ઞાનિકો આ પદ્ધતિને એક અલગ દ્રષ્ટિકોણથી જોઈ રહ્યા છે. હવે પછી આપણી પાસે જે કંઈ પણ યાંત્રિક ઉર્જાના સ્વરૂપમાં ઉપલબ્ધ છે, તે બધું જ વાસ્તવમાં ઉપયોગી નિવડી શકશે. હું રૌસેનાર્સનો આ આવિષ્કાર બદલ ખુબ ખુબ આભાર માનું છું.”

આ તકનીક પીઝોઇલેક્ટ્રિક ઈફેક્ટના સિદ્ધાંત પર કાર્ય કરે છે. કેટલાક ચોક્કસ પ્રકારના પદાર્થ જેવાકે કવાર્ટઝ અથવા ટોપાઝ પર જયારે કોઈ બાહ્યબળ લગાવવામાં આવે ત્યારે તે વિદ્યુતઉર્જા પેદા કરે છે જેને પીઝોઇલેક્ટ્રિક ઈફેક્ટ કહેવાય છે. આવા પદાર્થોને જયારે તણાવ અથવા દબાણ હેઠળ મુકવામાં આવે ત્યારે તેમાં રહેલા ઇલેક્ટ્રોનના સ્થળાંતરથી વિદ્યુતપ્રવાહનું નિર્માણ થાય છે. આ સિદ્ધાંતનો ઉપયોગ કરીને રૌસેનાર્સે એક યંત્ર બનાવ્યું જેમાં ગુરુત્વાકર્ષણબળની મદદથી પદાર્થ ઉપર સતત દબાણ અને તણાવની પરિસ્થિતિ ઉભી કરીને વીજ ઉત્પાદન કરવામાં આવે છે.

યુનિવર્સીટી ઓફ ખ્રોનીંગનના અધ્યાપક બેઆત્રિસ નોહેડાના કહેવા અનુસાર, “હું ખરેખર માનું છું કે પીઝોઇલેક્ટ્રિક ઉર્જા ઉત્પાદન ભવિષ્યમાં ખુબજ ઉપયોગી સાબિત થશે. અને તેની કાર્યક્ષમતામાં થઈ રહેલો વધારો આવકાર્ય છે. એવી પરિસ્થિતિઓમાં કે જ્યાં સોલાર મોડ્યુલ પર આપણે સ્થાયીરૂપથી કાર્ય કરી શકતા નથી, ત્યાં આ નવી તકનીકનો ખુબ સારો ઉપયોગ કરી શકીશું.”

થિયો ડી વ્રીસ અને યન હોલ્ટરમેન નામના વૈજ્ઞાનિકો, કે જેઓ ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રે તકનીકી સમસ્યાઓને ઉકેલતી વીઆઈઆરઓ (VIRO) નામની આંતરરાષ્ટ્રીય એન્જિનિયરિંગ કંપનીમાં કાર્યરત છે, તેઓ આ તકનીકના વાસ્તવિક જીવનમાં થઈ શકતા ઉપયોગો પર રૌસેનાર્સ સાથે મળીને કામ કરશે. આ તકનીકના સંભવિત ઉપયોગોની યાદીમાં ફોન ચાર્જર અથવા ઘરોમાં પ્રકાશ માટેના જનરેટરનો સમાવેશ થઈ શકે છે જેમાં બીજી પણ અગણિત શક્યતાઓ રહેલી છે.

Kulsum, a 7th-grade student of Haji Public School located in the Breswana village of Jammu and Kashmir, got the surprise of her life when her beloved author JK Rowling sent gifts for her and her classmates, fulfilling the promise she made on Twitter.

This magical (intended innuendo!) journey began in April when Kulsum, who happens to be a first-generation English learner, wrote an essay in English on her role model JK Rowling stating, “I am not inspired by JK Rowling only because she writes well but also because she has faced many difficulties but she never gave up. May Allah bless JK Rowling and give her a long life so that when I grow up, I get to meet her.”

Kulsum’s teacher and director of the school Sabbah Haji twitted the essay and wrote “Dear @jkrowling. Kulsum, 12, a first generation English learner from the Himalayas would like to meet you someday. So come visit us at #HajiPublicSchool.” A lot of Rowling’s fans noticed this essay, and soon Rowling did as well. She twitted “Please, can you send me Kulsum’s full name by DM? I’d love to send her something.”

Please can you send me Kulsum's full name by DM? I'd love to send her something.

— J.K. Rowling (@jk_rowling) April 26, 2018

Almost two months went by, people moved on and forgot about the whole incident, but Rowling didn’t! On June 23, Sabbah twitted “HELLO, WORLD. SO @jkrowling SENT A HUGE GIFT BOX FOR KULSUM AND FRIENDS. HANDWRITTEN NOTE, INSCRIBED BOOK, AND THIS IS ALMOST TOO MUCH TO HANDLE. We are so thrilled and squeaky, I cannot even. Thank you so much, Ms Rowling. Thread below. #HajiPublicSchool”

Rowling not only sent a personalized letter to Kulsum but also a box full of gifts for her classmates, the director posted photos and videos of the classmates unboxing the gifts, joyful and elated Kulsum and her friends can be seen in the pictures uploaded.

Here's Kulsum opening her gifts from JKR. #HajiPublicSchool pic.twitter.com/FCGmAvBT76

— Sabbah Haji Baji (@imsabbah) June 23, 2018

Rowling twitted “I’m so happy it got there! I was getting worried!” The director also uploaded the video of Kulusm who read aloud the letter written by Rowling; it said, “I have sent some things. I hope you like them. I am also impressed by your English. It would be an honour to meet you one day. With Love.”

Kulsum’s class teacher happily twitted, “today was our last day of class before Term 1 exams and look what arrived in the mail. GIFTS FROM JKR with personalized notes for Kulsum. All of class 7 (along with their director @imsabbah ) lost their minds.” She also mentioned that it was supposed to be a practice exam for Civics that day, but because of all the excitement, it didn’t take place.

Super! Feel elated from a thousand miles away. Respect for the thoughtfulness of JKR and great work of your School. #HajiPublicSchool @jk_rowling Kulsum and the class have now found a 'star' – let her be their North Star, lighting up their way!

— Debiprasad Mishra (@DebiprasaMishra) June 24, 2018

Twitter applauded this noble gesture of Rowling; user Debiprasad Mishra wrote, “Super! Feel elated from a thousand miles away. Respect for the thoughtfulness of JKR and great work of your School. #HajiPublicSchool @jkrowling Kulsum and the class have now found a ‘star’ – let her be their North Star, lighting up their way!” Another user wrote, “Wow what a sight what a moment it should have been. Excellent gesture from JKR.”

સમગ્ર દુનિયામાં આજે જ્યાં જંગલો કાપીને શહેરોનું નિર્માણ કરવાને વિકાસનું કાર્ય માનવામાં આવી રહ્યું છે, ત્યાં છત્તીસગઢની રાજધાની રાયપુરમાં સરકારી ઈમારતોને જમીનદોસ્ત કરીને જંગલનું નિર્માણ કરવામાં આવી રહ્યું છે.

છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી રાયપુરમાં ઔદ્યોગીકરણને લીધે તથા વિકાસના નામે જંગલોનો સફાયો થવાના કારણે શહેરના પ્રદૂષણમાં ખુબજ વધારો થયો હતો, અને વિશ્વના સૌથી વધુ પ્રદુષિત શહેરોમાં રાયપુર સાતમાં નંબર પર આવી ગયું હતું જે એક ગંભીર બાબત હતી. શહેરમાં આટલી હદ સુધી વધી ગયેલા પ્રદુષણને ઘટાડવા માટે પુનઃવનીકરણ અતિઆવશ્યક બની ગયું હતું, અને એજ દિશામાં ડગ માંડીને છત્તીસગઢની સરકારે રાયપુર શહેરમાં ૧૯ એકરના એક નાનકડા જંગલનું નિર્માણ કરીને દેશમાં એક મિસાલ કાયમ કરી દીધી છે.

રાયપુરના આમ નાગરિકોના એક જૂથે જયારે પોતાના શહેરની આવી હાલત જોઈ ત્યારે શહેરમાં તેમણે ન્યુયોર્ક સ્થિત સેન્ટ્રલ પાર્ક જેવા એક પાર્કના નિર્માણનો વિચાર પોતાના કલેક્ટર ઓમ પ્રકાશ ચૌધરી સમક્ષ રજુ કર્યો. આ વિચારથી પ્રભાવિત થઈને ઓમ પ્રકાશે તેનો પ્રસ્તાવ મુખ્યમંત્રી રમણસિંહ સામે મુક્યો હતો, જેને પગલે મુખ્યમંત્રીએ ૧૦૦૦ કરોડના એક વ્યવસાયિક પ્રોજેક્ટને રદ્દ કરીને જંગલના વિકાસ માટે મંજુરી આપી દીધી હતી. આ જંગલ માટે સરકાર દ્વારા શહેરમાં ૧૯ એકર જમીન અને ૧૦૦ કરોડનું ભંડોળ ફાળવવામાં આવ્યું હતું જેનું નિર્માણ આજે પૂરું થવાની આરે છે. અને આ સિવાય રાયપુર જીલ્લામાં બીજા ૫ લાખ વૃક્ષો પણ ઠેર ઠેર લગાવવામાં આવી રહ્યા છે. આ નાનકડું જંગલ ઓક્સી-ઝોનના નામે પ્રચલિત થયું છે જેમાં ૩ હજાર જેટલી અલગ અલગ પ્રજાતિઓને વિકસાવવામાં આવી રહી છે, જેની સાથે આ જંગલ ભારતનું સૌપ્રથમ માઈક્રો-ફોરેસ્ટ બનવા જઈ રહ્યું છે.

જંગલ માટે ફાળવવામાં આવેલી આ જમીન શહેરની વચ્ચે આવેલી છે. આ જગ્યામાં ૭૦ જેટલી સરકારી ઇમારતો હતી, જેમાંથી ૯૫% ઈમારતો જૂની અને જર્જરિત સ્થિતિમાં હોવાથી સંપૂર્ણપણે તોડી પાડવામાં આવી છે, અને આશરે ૫% ઇમારતો જે સારી સ્થિતિમાં હતી તેમને જાળવી રાખવામાં આવી છે, જેનો ઉપયોગ મ્યુઝિયમ અને સાંસ્કૃતિક કેન્દ્રો તરીકે કરવામાં આવશે. આ ઓક્સી-ઝોનમાં હવે પછી કોઈજ નવી ઇમારતો બનાવવામાં આવશે નહીં. અહિયાં લગભગ ૮૦ જેટલા ગરીબ પરિવારો જે ઝૂંપડપટ્ટીમાં રહેતા હતા તેમને શહેરમાં અન્ય જગ્યાએ સ્થળાંતરિત કરી સારી સુવિધા વાળા મકાન ફાળવવામાં આવ્યા છે. અહિયાં કેટલાક નાના નાના તળાવો પણ બનાવવામાં આવ્યા છે જે આજુબાજુના વિસ્તારમાં ભૂગર્ભજળ ઊંચા લાવવા માટે મદદ કરશે. ઑક્સી-ઝોનમાં એવા પ્રકારના વૃક્ષો વધુ વાવવામાં આવ્યા છે જે મહત્તમ માત્રામાં ઓક્સિજન પેદા કરે. ઑક્સી-ઝોનનું નિર્માણ કાર્ય પૂરું થતાંજ તેને જાહેર જનતા માટે ખુલ્લું મુકવામાં આવશે.

આજે રાયપુરમાં જ્યાં ઑક્સી-ઝોનનું કામકાજ હજુ અંતિમ ચરણોમાં છે ત્યાં રાજ્ય સરકારે રાજ્યના બીજા ૧૦ જિલ્લાઓમાં પણ ઑક્સી-ઝોન બનાવવાની જાહેરાત કરી દીધી છે, જેમાં દંતેવાડા, દુર્ગ, બેમેતરા, બલરામપુર, બીજાપુર, ધમતરી, ગરિયાબંદ, બલોદાબાજાર, બાલોદ અને બિલાસપુર જીલ્લાનો સમાવેશ થાય છે. નોંધપાત્ર બાબત એ છે કે આજે રાયપુરમાં ખુબજ મોટી સંખ્યામાં વૃક્ષો અસ્તિત્વમાં આવતા શહેરમાં પ્રદુષણનું પ્રમાણ ઘણા અંશે નીચું આવ્યું છે અને આ રીતે સરકાર અને જનતાને શહેરમાં પ્રદુષણને નાથવામાં ખુબજ મોટી સફળતા પ્રાપ્ત થઈ છે.

Image Source: globe-views.com

ઉત્તરી થાઇલૅન્ડમાં છેલ્લા ૧૮ દિવસથી "થામ લૂઆંગ" ગુફામાં ફસાયેલી એક ફૂટબૉલ ટીમને સુરક્ષિત રીતે બહાર કાઢી લેવામાં આવી છે, જેમાં ૧૨ બાળકો સહીત તેમના કોચનો સમાવેશ થાય છે. પહેલા અને બીજા દિવસે ચાર-ચાર બાળકોને અને ત્રીજા દિવસે કોચ સાથે બીજા ચાર બાળકોને બહાર કાઢવામાં આવ્યા હતા, જેમાં નબળા અને અશક્ત બાળકોને સૌથી પહેલાં બહાર કાઢી લેવામાં આવ્યા હતા.

છેલ્લા કેટલાક દિવસોથી ધોધમાર વરસાદ થઈ રહ્યો હોવાથી બચાવ ટુકડીઓને આ બાળકોને શોધવામાં ૯ દિવસો લાગી ગયા હતા. આ બચાવકાર્યમાં કુલ ૯૦ ગોતાખોર શામેલ થયા હતા, જેમાં ૪૦ ગોતાખોર થાઇલેન્ડના અને ૫૦ જેટલા ગોતાખોર બીજા દેશોના હતા. ૧૩ લોકોને શોધવા માટે થાઇલૅન્ડ ઉપરાંત ચીન, મ્યાનમાર, લાઓસ, ઑસ્ટ્રેલિયા અને અમેરિકામાંથી આશરે ૧૦૦૦થી પણ વધુ લોકો જોડાયા હતા. આ બચાવ અભિયાનમાં પ્રખ્યાત બ્રિટિશ ગોતાખોર જૉન વોલેન્થને પણ મદદ કરી હતી. નજીકની હૉસ્પિટલ ગુફાના સ્થળેથી એક કલાકના અંતરે આવેલી હોવાથી બાળકોને હૅલિકૉપ્ટર દ્વારા હોસ્પિટલ લઈ જવાની વ્યવસ્થા કરાઈ હતી. આ બચાવ કામગીરી દરમિયાન એક ડાઇવરનું મૃત્યુ થયું હતું.

આ ગુફામાંથી બાળકોને બહાર કાઢવા સહેલું ન હતું. બહાર આવવા માટે બાળકોએ કેટલાક કલાકો સુધી ઠંડા પાણીમાંથી પસાર થવાનું હતું, જેમાં તેમના અંગો સૂન થઈ જવાની તથા હાઇપોથર્મિયા (શરીરનું તાપમાન ઘટી જવું) થવાની શક્યતા હતી. વળી તરવાનું પણ ન જાણતા બાળકો માટે પાણીની અંદર મરજીવા (ડાઇવર્સ)નાં સાધનો સાથે તરવું ખુબજ કઠિન હતું. આ ઉપરાંત ગુફામાં રહેતાં ચામાચીડિયાં સહિતના જીવોના કરડવાની અને ગુફાનાં પાણીથી ઇન્ફૅક્શન થવાની પણ શક્યતાઓ હતી.

આ પહેલા બાળકોએ ગુફામાંથી ગોતાખોરો મારફતે તેમના માતાપિતાને પત્ર લખીને ચિંતા ન કરવાનું જણાવ્યું હતું. હસ્તલિખિત આ પત્રમાં તેમણે લખ્યું હતું કે, "ચિંતા ન કરશો, અમે બધા મજબૂત છીએ." ટીમના કોચે પણ પત્ર દ્વારા બાળકોના માતાપિતાની માફી માગતા કહ્યું હતું કે, "હું બાળકોની મારાથી બનતી તમામ કાળજી રાખીશ. મદદ માટે આવેલા તમામનો હું આભાર માનું છે તથા બાળકોના માતાપિતાની માફી પણ માગું છું."

૧૧થી ૧૬ વર્ષની ઉંમરના આ બાળકો મૂ-પા ફૂટબૉલ ટીમના સભ્યો છે જેમને તેમના આસિસ્ટન્ટ કોચ એક્કાપોલ જેનથાવૉંગ ઘણી વખત પ્રવાસે લઈ જાય છે. અગાઉ બે વર્ષ પહેલાં પણ તેઓ બાળકોને આ ગુફામાં લઈને આવ્યા હતા. આ વખતે પણ તેઓ ૨૩ જૂનના રોજ આ ગુફામાં ફરવા ગયા હતા અને ભારે વરસાદને કારણે ગુફામાં પાણી ભરાતા અટવાઈ ગયા હતા.

ઈન્ડોનેશિયાનો બાલી વિસ્તાર પોતાની પ્રાકૃતિક સુંદરતાને કારણે વિશ્વભરના પર્યટકો માટે ઘણા લાંબા સમયથી એક આકર્ષણનું કેન્દ્ર રહ્યો છે. પરંતુ આજે તેના ઘણાખરા સુંદર સમુદ્રી તટો પર લાખો પ્લાસ્ટિકની થેલીઓના ઢગલા ખડકાયેલા જોવા મળે છે, જેની ત્યાંના પર્યાવરણ પર ખુબજ માઠી અસરો થઈ રહી છે. પોતાના વિસ્તારને આવી પરિસ્થિતિમાંથી ઉગારવા માટે ત્યાંના એક પર્યાવરણ પ્રેમી કેવિન કુમાલાએ ઘણા વર્ષો સુધી પ્લાસ્ટિકનો વિકલ્પ શોધવા માટે સંશોધન કર્યું, અને છેવટે ઘણી મહેનત બાદ તેમણે એવા પ્લાસ્ટિકનું સંશોધન કર્યું કે જેનો ઉપયોગ સંપૂર્ણપણે બિનનુકશાનકારક હોય. એટલા સુધી કે તેને માણસ અથવા કોઈ અન્ય જીવ ખાઈ જાય તો પણ તેને કંઇજ નુકશાન થતું નથી.

આ પ્લાસ્ટિકને ઇકો-ફ્રેન્ડલી પ્લાસ્ટિક અથવા બાયો-પ્લાસ્ટિક તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જે કસ્સાવા (એક પ્રકારનું કંદમૂળ) તથા મકાઈના સ્ટાર્ચ, શેરડીના કુચાઓ, વનસ્પતિ ફેટ તથા તેલ વગેરેમાંથી બને છે. સૌથી રસપ્રદ વાત એ છે કે આ બાયો-પ્લાસ્ટિકનું વિઘટન કેવળ ૧૮૦ દિવસોમાંજ થઇ જાય છે, એટલે કે અંદાજે ૬ મહિનામાંજ તે જમીનમાં ગળીને એકરસ થઈ જાય છે. જમીનમાં મળી ગયા પછી તે સાધારણ પ્લાસ્ટિકની જેમ જમીનને પ્રદુષિત કરતુ નથી, પણ તેનું ખાતરમાં રૂપાંતરણ થઈ જાય છે. કેવિનના કહેવા મુજબ આ પ્લાસ્ટિકમાં ૦% ઝેરી દ્રવ્યો હોય છે, તેથી જો તે દરિયામાં જાય અને જો કોઈ દરિયાઈ જીવ તેને ખાઈલે તો પણ તેને કંઇજ નુકશાન થતું નથી.

વ્યવસાયિક ધોરણે બાયો-પ્લાસ્ટિકના ઉત્પાદન માટે કેવિન કુમાલા દ્વારા “અવાની” નામની કંપની સ્થાપવામાં આવી છે જ્યાં બાયો-પ્લાસ્ટિકમાંથી ઘણીબધી જીવન જરૂરી ચીજ-વસ્તુઓ બનાવવામાં આવે છે જેમાં થેલીઓ, રેઇન કોટ, ટેક-અવે કન્ટેનર, કટલરી, સ્ટ્રો વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. આ દરેક વસ્તુઓ વપરાશમાં અને દેખાવમાં આમ પ્લાસ્ટિક જેવીજ હોય છે, જેમાં કસ્સાવામાંથી બનતી થેલીઓ ખુબજ પ્રચલિત બની છે. ઈન્ડોનેશિયાની સરકાર પણ પોતાના દેશમાં સાધારણ પ્લાસ્ટિકની જગ્યાએ બાયો-પ્લાસ્ટિકની વસ્તુઓના વપરાશ માટે ખુબજ પ્રોત્સાહન આપી રહી છે.

એક અંદાજ મુજબ વિશ્વમાં એક વર્ષમાં આશરે ૧૦૦૦ અબજ જેટલી પ્લાસ્ટિકની થેલીઓનો ઉપયોગ થાય છે. એટલે કે દર સેકન્ડે આશરે ૩૨ હજાર થેલીઓ રોજીંદા જીવનમાં વપરાય છે. આ થેલીઓને સળીને નાશ પામતા ૫૦ થી ૧૦૦૦ વર્ષ લાગી જાય છે અને તેના વિઘટન દરમિયાન પર્યાવરણમાં તેના હાનિકારક ઘટકો ભળતા પર્યાવરણને ઘણું નુકશાન પહોંચે છે. મોટાભાગનો પ્લાસ્ટિકનો કચરો આજે સમુદ્રોમાં ઠાલવવામાં આવે છે જેના કારણે લાખો દરિયાઈ જીવો નાશ પામે છે, તથા જમીન પર રહેલો પ્લાસ્ટિકનો કચરો પણ જમીનમાં ઝેરી પદાર્થો છોડીને જમીનને પ્રદુષિત કરે છે. પ્લાસ્ટીકમાં રહેલો ખાદ્યપદાર્થ તથા પ્રવાહી લેવાથી તેના અતિસુક્ષ્મ કણો શરીરમાં જાય છે જેના કારણે સ્વાસ્થ્યને પણ ઘણું નુકશાન થાય છે. આટલા બધા નુકશાન હોવા છતાં પણ તેના વપરાશની સહુલિયતને કારણે પ્લાસ્ટિક આપણા જીવન સાથે ઘણી રીતે સંકળાઈ ગયું છે.

આજે આપણા માટે પ્લાસ્ટિકનો સાવચેતીપૂર્વક ઉપયોગ અત્યંત જરૂરી બની ગયો છે. ઠેર ઠેર પ્લાસ્ટિક રીસાયકલીંગ માટેની સુવિધાઓ ઉભી કરવી જોઈએ અને સાધારણ પ્લાસ્ટિકના બદલે બાયો-પ્લાસ્ટિક જેવા વિકલ્પોના વધુ વપરાશને પ્રોત્સાહન આપવું જોઈએ જેથી પર્યાવરણને થઇ રહેલા નુકશાનને રોકી શકાય.

૨ જુલાઈ ૨૦૧૮, રવિવારના રોજ ભારતના ભૂતપૂર્વ ક્રિકેટર અને કપ્તાન રાહુલ દ્રવિડ, ભૂતપૂર્વ ઓસ્ટ્રેલિયન ક્રિકેટર રિકી પોન્ટિંગ અને ઇંગ્લેન્ડના ક્રિકેટર ક્લેર ટેલર જેવા દિગ્ગજ ક્રિકેટરોને આઈસીસી હોલ ઓફ ફેમમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા છે. આ સિદ્ધિ હાંસિલ કરીને દ્રવિડ આઇસીસીના હોલ ઓફ ફેમમાં સામેલ થનાર પાંચમાં ભારતીય ક્રિકેટર બની ગયા છે. આ અગાઉ ભારત તરફથી પૂર્વ કપ્તાન બિશનસિંહ બેદી, કપિલ દેવ, સુનિલ ગાવસ્કર અને અનિલ કુંબલે આ પ્રતિષ્ઠિત યાદીમાં સામેલ થઈ ચૂક્યા છે.

આઈસીસીના મુખ્ય અધિકારી ડેવિડ રિચાર્ડસને કહ્યું કે, "આઈસીસી ક્રિકેટ હોલ ઓફ ફેમ ક્રિકેટના મહાન ખેલાડીઓને સન્માન આપવા માટે છે. વિશ્વના ફક્ત શ્રેષ્ઠ ખેલાડીઓનેજ તેમના યોગદાન બદલ તેના દ્વારા સન્માનિત કરવામાં આવે છે. અને હું રાહુલ, રિકી અને ક્લેરને આ હોલ ઓફ ફેમના ચમકતા સિતારાઓની યાદીમાં ઉમેરાવા બદલ અભિનંદન પાઠવું છું."

The Wall is in The Hall!
Here's his #ICCHallOfFame cap �� pic.twitter.com/gbn5aA1G4J

— ICC (@ICC) July 1, 2018

"ધ વોલ" તરીકે ઓળખાતા અને ૧૬૪ ટેસ્ટમાં ૩૬ સદીઓ સાથે ૧૩૨૮૮ રન નોંધાવનાર દ્રવિડ ટેસ્ટ ક્રિકેટના શ્રેષ્ઠ બેટ્સમેનમાંના એક છે. ક્રિકેટના આ ફોર્મેટમાં દ્રવિડ સૌથી વધુ રન બનાવનારાઓની યાદીમાં ચોથા નંબરે છે. તેમની સદીઓ સહિત તેમને તેમની વિનમ્રતા, ઉદારતા, વર્તણુંક તથા તેમની રમત પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતા માટે બિરદાવવામાં આવે છે.

દ્રવિડની વર્તણૂકનું વર્ણન કરતી વખતે ઓસ્ટ્રેલિયાના મહાન ખેલાડી બ્રેટ-લીએ કહ્યું હતું કે, "જો તમે દ્રવિડ સાથે હળીમળી શકતા નથી તો તેનો મતલબ એમ કે તમે જીવનમાં સંઘર્ષ કરી રહ્યા છો", ભારતીય કમેંટેટર હર્ષા ભોગલેએ દ્રવિડના નિઃસ્વાર્થ સ્વભાવને વર્ણવતા કહ્યું હતું કે, "તમે તેમની રમતના વખાણ કરો તો તેઓ કોઈ બીજા ખેલાડીની રમતના પણ વખાણ કરશે. રાહુલ દ્રવિડની આજ રીત છે. મને ખબર નથી કે તે એક માનવી છે કે નહિ. કેમકે એક માનવી આટલો નિઃસ્વાર્થ કઈ રીતે હોઈ શકે?”

સચિન તેંડુલકરે દ્રવિડને અભિનંદન આપતા ટ્વીટ કરી હતી કે, "અભિનંદન, રાહુલ દ્રવિડ. વોલ છેલ્લે હોલમાં જોડાઈ ગઈ. એના માટે તું ખરેખર લાયક હતો." દ્રવિડ અને સચિનની જોડીએ ભાગીદારીમાં ૫૦.૫૧ રનની સરેરાશથી ૬૯૨૦ રન અને ૨૦થી પણ વધુ સદી નોંધાવી છે. અને આ જોડી ભારતીય ક્રિકેટના ઇતિહાસમાં સૌથી સફળ રહી છે.

Congratulations, Rahul Dravid. The wall is finally in the HALL�� Much deserved. pic.twitter.com/M9Fqe8UCIS

— Sachin Tendulkar (@sachin_rt) July 3, 2018

દ્રવિડે એક વિડીઓ દ્વારા ખુશી પ્રગટ કરતા કહ્યું હતું કે, "હોલ ઓફ ફેમમાં સામેલ થવું એક મહાન સન્માન અને વિશેષાધિકાર છે. મને આ સન્માન આપવા બદલ હું આઈસીસીનો આભારી છું. એક ખેલાડી પોતાની કારકિર્દી દરમિયાન સર્વકાલીન મહાન ખેલાડીઓની યાદીમાં પોતાનું નામ જોવાનું માત્ર સ્વપ્નજ જોઈ શકે છે. હું આ રમતમાં મારી કારકિર્દી બનાવવા અને મારા સપના પૂરા કરવા માટે મદદ કરવા બદલ શક્ય એટલા બધા લોકોનો આભાર માનું છું."

"મારા માતા-પિતા, મારું કુટુંબ, મારી પત્ની, મારા બાળકો, મારા ઘણા બધા મિત્રો, સહકર્મીઓ કે જેની સાથે અને વિરુદ્ધ હું રમ્યો અને જેમણે મારી રમતને વધુ સમૃદ્ધ કરી તથા મારા શાળાના સમયથી લઈને આજ સુધીના તમામ કોચ, આ દરેક લોકો મારી ક્ષમતા વિકસાવવામાં ખરેખર મદદરૂપ થયા છે. હું તેમના ટેકા અને પ્રેમ વગર અહીં હોત નહિ અને આ બદલ હું તેમનો ખુબ ખુબ આભારી છું."

India legend Rahul Dravid was inducted into the ICC Hall of Fame on Sunday – we caught up with him for an extensive Q&A about his fantastic career �� pic.twitter.com/7bFYwZExcb

— ICC (@ICC) July 6, 2018

રાહુલ દ્રવિડને ભારતીય અંડર-૧૯ ટીમના મુખ્ય કોચ તરીકે વિશ્વ કપની જીતનો શ્રેય પણ મળેલ છે. તેઓ હાલમાં ઇંગ્લેન્ડના પ્રવાસે ગયેલી ઇન્ડિયા-એ ટીમના મુખ્ય કોચ છે.

On Sunday 2nd July, former Indian cricketer and captain Rahul Dravid was inducted in the ICC Hall of Fame along with Australian cricketer Ricky Ponting and English cricketer Claire Taylor. By achieving this feat, Dravid has become the 5th Indian cricketer to be inducted in the ICC Hall of Fame after Bishan Singh Bedi, Kapil Dev, Sunil Gavaskar and Anil Kumble.

“The ICC Cricket Hall of Fame is our way of honouring the greats of our game. Only the very best players in the world are recognised for their contribution to cricket in this way and I would like to congratulate Rahul, Ricky and Claire who are wonderful additions to the list of cricketing luminaries in the Hall of Fame,” said the ICC Chief Executive David Richardson.

The Wall is in The Hall!
Here's his #ICCHallOfFame cap �� pic.twitter.com/gbn5aA1G4J

— ICC (@ICC) July 1, 2018

Dravid, popularly known as “The Wall” , has arguably been one of the greatest test batsmen with a record of 13,288 runs in 164 Tests with 36 centuries, Dravid is the 4th highest run scorer in the said format. More than his centuries he has been applauded and appreciated for his modest and generous attitude, his demeanour and his commitment towards the game.

While describing Dravid’s conduct, Australian great Brett Lee said, “If you don’t get along with Dravid, you are struggling in life”, Indian commentator Harsha Bhogle described Dravid’s selflessness by saying, “That is how Rahul Dravid is. You tell him he played well and he will tell you somebody else played well too. I don’t know if he is a human being. How can a human being be so selfless?”

Sachin Tendulkar, tweeted “Congratulations, Rahul Dravid. The wall is finally in the HALL. Much deserved.” Dravid and Tendulkar have been one of the most successful Test pairs of the Indian Cricket, with a partnership statistics of 6920 runs with an average of 50.51 and more than 20 centuries between them.

Congratulations, Rahul Dravid. The wall is finally in the HALL�� Much deserved. pic.twitter.com/M9Fqe8UCIS

— Sachin Tendulkar (@sachin_rt) July 3, 2018

Dravid on a video message said, “It’s a great honour and privilege to be inducted into the Hall of Fame. I’m thankful to the ICC for giving me this honour. It’s a privilege to be in a group of people I have looked up to and I have admired as a young man growing up in my journey as a cricketer. I love to be able to thank so many people who have made it possible for me to have a career in this sport and to fulfill my dreams.”

“My parents, my family, my wife and two kids, my so many friends, colleagues that I have played with and against who have enriched my game, my many coaches right from the time I was a boy in school and the coaches that I have played for, for India have really helped me develop my potential. I would not be here if not for the support and love that they have given me and I’m truly thankful and grateful for it.”

India legend Rahul Dravid was inducted into the ICC Hall of Fame on Sunday – we caught up with him for an extensive Q&A about his fantastic career �� pic.twitter.com/7bFYwZExcb

— ICC (@ICC) July 6, 2018

Dravid who was the coach of the Under-19 cricket team has also been credited with the team’s victory in the World Cup. He is currently the coach of the India A team, who are touring England.

જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં આજે પણ એવા કેટલાય પરિવારો છે કે જે ભારત અને પાકિસ્તાનમાં વહેંચાયેલા છે. કોઈ પ્રસંગ નિમિત્તે અથવા પરિવારના કોઈ સભ્યની મુલાકાત કાજે સરહદ પાર જવા આવવા માટે આવા લોકોને ઘણીબધી મુશ્કેલીઓ વેઠવી પડતી હોય છે. ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચેના સંબંધોમાં તણાવને કારણે સરહદ પર અત્યંત તણાવભરી સ્થિતિ હોય છે. પરંતુ સરહદ પર ઘણીવાર તેનાથી ઉલટું ચિત્ર પણ જોવા મળતું હોય છે જયારે બંને દેશની સેનાઓ એકજૂટ થઈને કોઈ કાર્યને પાર પાડે છે.

ગયા અઠવાડિયે આવીજ કંઇક પરિસ્થિતિ ઉદ્ભવી હતી જેમાં ૭૫ વર્ષીય કુલસુમ બીબીના મૃત શરીરને ભારત પ્રશાષિત કાશ્મીરમાંથી પાકિસ્તાન પ્રશાષિત કાશ્મીરમાં ખુબજ ઓછા સમયમાં લઈ જવા માટે બંને દેશોની સેનાએ અને સ્થાનિક પ્રશાસને એકજૂટ થઈને કામ કર્યું હતું.

કુલસુમ બીબી પાકિસ્તાન પ્રશાષિત કાશ્મીરમાં પોતાના પરિવાર સાથે રહેતા હતા જેઓ ૨૫ જૂનના રોજ ક્રોસ એલઓસી (LOC) બસ સેવા દ્વારા પૂંચમાં રહેતા પોતાના ભાઈના ઘરે લગ્નપ્રસંગ નિમિત્તે આવ્યા હતા. ૩૦ જૂને હૃદયરોગનો હુમલો થવાથી તેમને હોસ્પિટલ લઇ જવાયા હતા જ્યાં તેમનું મૃત્યુ થયું હતું. બે દેશો વચ્ચેની તણાવભરી પરિસ્થિતિને કારણે પરિવાર સામે સૌથી મોટો પ્રશ્ન ઉભો થયો હતો કે કુલસુમ બીબીના મૃતદેહને સરહદને પેલે પાર કઈ રીતે લઈ જવો?

સ્થાનિક પ્રશાસનમાં આ મામલાની મૃતકના ભાઈ દ્વારા જાણ કરાતા પ્રશાસન અને સુરક્ષાબળ તુરંત હરકતમાં આવી ગયા હતા અને મુખ્યાલયમાં આ વિશેની જાણ કરીને મૃતદેહને પાકિસ્તાન લઈ જવાની પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવી હતી. સાથે સાથે પાકિસ્તાનમાં પણ આ મામલાની જાણ કરી દેવામાં આવી હતી જેથી તેઓ પણ લગતી કાર્યવાહીને જલ્દીથી પૂર્ણ કરી શકે. પાકિસ્તાનના સ્થાનિક પ્રશાસને અને સુરક્ષા બળે પણ આ મામલામાં પૂરો સહયોગ આપ્યો હતો. ભારતીય પ્રશાસને ભારતીય સેનાની હાજરીમાં પાકિસ્તાની પ્રશાસનને મૃતદેહ સોંપ્યો હતો.

સામાન્ય રીતે આ પ્રકારની પ્રક્રિયાઓ પૂરી થતા બે થી ત્રણ દિવસ નીકળી જાય છે, પરંતુ ભારતીય સેના અને સ્થાનિક પ્રશાસનની મદદથી જરૂરી કાર્યવાહીને ઝડપથી પૂર્ણ કરીને એકજ દિવસમાં મૃતદેહને પાકિસ્તાનમાં પહોંચાડી દેવાયો હતો. સામે પાકિસ્તાનની સેનાએ તથા ત્યાંના સ્થાનિક પ્રશાસને પણ જરૂરી કાયદાકીય પ્રક્રિયાઓ ઝડપથી પૂર્ણ કરતા મૃતકના પરિવારજનોને મૃતદેહ માટે વધુ રાહ જોવી પડી ન હતી.

આ સંપૂર્ણ ઘટનાક્રમમાં જે રીતે બંને દેશોના પ્રશાસન તથા સુરક્ષાબળોએ એકબીજાને સહયોગ આપીને જે રીતે કામને અંજામ આપ્યો, તે પરથી સ્વાભાવિકપણે એવું પ્રતીત થાય છે કે ભલે બંને દેશો વચ્ચેના રાજકીય સંબંધો સારા ન હોય પરંતુ જો બંને તરફથી મક્કમતાની સાથે મિત્રતાના પ્રયાસ થાય તો ચોક્કસપણે બંને દેશો વચ્ચે શાંતિ સ્થપાઈ શકે છે.